Kontakt: e-mail: wnowacz@wp.pl             wioletta.nowaczewska@uwr.edu.pl tel.: +48 71 375 64 03 Pokój nr 7

 

Magisterium:

Homo erectus i Homo sapiens – dwa gatunki czy jeden?
Promotor: Prof. Tadeusz Krupiński

 

Doktorat:

Próba odtworzenia filogenezy gatunku Homo sapiens
Promotor: Prof. Tadeusz Krupiński

 

Granty:

Grant wewnętrzny /2402/W/KA/01- w ramach realizacji grantu jego autorka zebrała dane dotyczące cech metrycznych i jakościowych z odlewów i oryginalnych czaszek wybranych przedstawicieli gatunków: Homo erectus, Homo heidelbergensis, Homo neanderthalensis i kopalnego Homo sapiens. Materiał badawczy został udostępniony w następujących placówkach naukowych:

• Natur Museum Forschungs Institut Seckenberg (Frankfurt)
• Rheinisches Landesmuseum (Bonn)
• Musée de  ľ Homme (Paryż)
• Natural History Museum (Londyn)
• Moravské Zemské Muzeum (Brno)

 

Nagrody:

Przyznane pierwsze miejsce w konkursie na najlepszy plakat – Konferencja PTA 1999r.; Nowaczewska W: „Definicja gatunku a pochodzenie człowieka”

Nagrody przyznane przez Rektora UWr:

za osiągnięcia naukowe w: 2005 roku
za osiągnięcia dydaktyczne  uzyskane w: 2009 i 2010 roku
 

Publikacje:

• Nowaczewska, W., Kubicka, A. M., Piontek, J., Biecek, P., The meaning of the shape of the frontal bone, facial retraction and prognathism for the degree of gracilisation of the supraorbital region in Homo sapiens.  Anthropologischer Anzeiger Volume 79 No. 3 (2022), p. 341 – 360 . DOI: 10.1127/anthranz/2022/1497
• Kubicka, A.M., Balzeau, A., Kosicki, J., Nowaczewska W., Haduch E., Spinek A., Piontek J. Variation in cross-sectional indicator of femoral robusticity in Homo sapiens and Neandertals. Sci Rep 12, 4739 (2022). https://doi.org/10.1038/s41598-022-08405-8
• Wioletta Nowaczewska, Marcin Binkowski, Stefano Benazzi, Antonino Vazzana, Adam Nadachowski, Krzysztof Stefaniak, Marcin Żarski, Sahra Talamo, Tim Compton, Chris B. Stringer, Mateja Hajdinjak, Jean-Jacques Hublin. New hominin teeth from Stajnia Cave, Poland. Journal of Human Evolution 151 (2021) 102929.
• Nowaczewska W., 2000. Taxonomic Classification and the Origin of Man. Variability and Evolution. 8, p. 31-38;
• Nowaczewska W., 2000. Homo erectus i Homo sapiens – dwa gatunki czy jeden? Kosmos. 49, nr 1-2;  s. 1-5;
• Nowaczewska W., Rosiński F. M., 2003. Neandertalczyk – nasz kuzyn czy przodek? Quaestiones Selectae. 16, s. 121-144;
• Nowaczewska W. , Rosiński F. M., 2004. Najstarsi Europejczycy. Quaestiones Selectae. 18, s. 63-82;
• Nowaczewska W., 2004. Wiek umieralności kopalnych człowiekowatych. [w:] Problemy współczesnej tanatologii. Medycyna – Antropologia Kultury – Humanistyka; t. VIII., J. Kolbuszewki., (red.). Wrocław: WTN, s. 335-342;
• Nowaczewska W., Hałuszko A., 2005. Pochówek neandertalczyka. (w:) Problemy współczesnej tanatologii. Medycyna – Antropologia kultury – Humanistyka; t IX, J. Kolbuszewski (red), s. 259-266;
• Hałuszko A., Nowaczewska W., 2005. Zróżnicowanie darów grobowych kultury łużyckiej. (w:) Problemy współczesnej tanatologii. Medycyna – Antropologia kultury – Humanistyka; t  IX, J. Kolbuszewski (red), s. 283-287;
• Nowaczewska W., 2006. Zagadnienie starości a problem „oceny” wieku umieralności kopalnych homininów. (w: ) Starość – wiek spełnienia; W. Dzieduszycki, J. Wrzesiński (red), Poznań s. 25-34;
• Nowaczewska W., Rosiński F. M., 2006. Problem mowy artykułowanej u neandertalczyków. (w:) Człowiek w czasie i w przestrzeni. J. Tomczyk, A. Abdan – Kozubski  (red). s. 102-122. Wydaw. Uniwersytet Kardynała Stefana Wyszyńskiego. Warszawa;
• Nowaczewska W., 2007. Wybrane modele ewolucji Homo sapiens a zagadnienie definicji gatunku i morfologicznej identyfikacji jego reprezentantów. (w:) Kontrowersje wokół początków człowieka G. Bugajak, J. Tomczyk (red.), Katowice s. 112-127;
• Nowaczewska W., F. M. Rosiński, 2008. Neandertalczyk – istota rozumna. Quaestiones Selectae. 22, s. 5-23;
• Nowaczewska W., 2008. Osobliwość morfologiczna ciała ludzkiego. W: Doświadczane, opisywane, symboliczne. Ciało w dyskursach kulturowych. K. Łeńska-Bąk, M. Sztandara (red.), Stromata, Anthropologica. s. 25-35;
• Nowaczewska W., Kuźmiński Ł., 2009. The Homo sapiens ‘hemibun’: Its developmental pattern and the problem of homology. Homo – Journal of Comparative Human Biology, vol 60, 6, p. 489–516;
• Nowaczewska W., Warchulska A., 2009. Hybrydyzacja a zagadnienie krzyżowania się neandertalczyka z Homo sapiens. Quaestiones Selectae 24, 16, s. 36-50;
• Urbanowski M., Socha P., Dąbrowski P., Nowaczewska W., Sadakierska-Chudy A., Dobosz T., Stefaniak K., Nadachowski A., 2010. The first Neanderthal tooth found North of the Carpathian Mountains. Naturwissenschaften. 97, p. 411-415;
• Nowaczewska W., 2010. Does Homo heidelbergensis represent a distinct Afro-European hominin species? Insight from cranial morphometrics. 52 tom Śląskie Sprawozdania Archeologiczne s. 5-15;
• Nowaczewska W., 2011 Are Homo sapiens nonsupranuchal fossa and neanderthal suprainiac fossa convergent traits? American Journal of Physical Anthropology. vol 144, 4, p. 552-563;
• Nowaczewska W., Dąbrowski P., Kuźmiński Ł., 2011 Morphological Adaptation to Climate in Modern Homo sapiens Crania: The Importance of Basicranial Breadth. Collegium Antropologicum 35, 3, p. 625-636;
• Nowaczewska W.,  Rosiński F.M., 2011. Czy neandertalczyk posługiwał się mową artykułowaną? (w:) Veritatem in caritate : księga jubileuszowa z okazji 70 urodzin Księdza Biskupa Profesora Jana Śrutwy, W. Depo, M. Leszczyński, T. Guz, P. Marzec (red), Lublin : Wydawnictwo Katolickiego Uniwersytetu Lubelskiego Jana Pawła II, 2011. s. 973-1109;
• >Nowaczewska W., Dąbrowski P., Stringer Ch., Compton T., Kruszyński R., Nadachowski A., Socha P.,  Binkowski M., Urbanowski M., 2013. The tooth of a Neanderthal child from Stajnia Cave, Poland. Journal of Human Evolution vol. 64, issue 3,  p. 225-231;
• Dąbrowski P., Nowaczewska W., Stringer Ch., Compton T., Kruszyński R., Nadachowski A., Stefaniak K., Urbanowski M., 2013. A Neanderthal lower molar from Stajnia Cave, Poland. Homo – Journal of Comparative Human Biology, vol. 64, issue 2, p. 89-103;
• Nowaczewska W., Kuźmiński Ł., Biecek P., 2015. Morphological relationship between the cranial and supraorbital regions in Homo sapiens. American Journal of Physical Anthropology, vol. 156, issue 1, p. 110-124; https://doi.org/10.1002/ajpa.22632.
• Nowaczewska W., Ziółkowski G., Dybała B., 2015. Internal morphology of the nonsyndromic prematurely fused sagittal suture in the human skull – A preliminary micro-CT study. HOMO – Journal of Comparative Human Biology 66, 399–413; https://doi.org/10.1016/j.jchb.2015.03.002.
• Nowaczewska W., Wiśniewski A.,  Cieślik A., Bonar M., Dąbrowski P., 2015. The Mystery of the Siemonia Skull (Poland) from the Paleolithic to the Middle Ages. In:  Forgotten Times and Spaces. New perspectives in paleoanthropological, paleoetnological and archeological studies (eds. S. Sázelová , M. Novák, A. Mizerová). Institute of Archeology of the CAS, Brno & Masaryk University, p. 507 – 519.
• Pawłowski B., Nowaczewska W., 2015. Origins of Hominini and Putative Selection Pressures Acting on the Early Hominins. In: Handbook of Paleoanthropology (eds. Henke, W., Tattersall, I.) DOI 10.1007/978-3-642-27800-6_46-6,  Springer-Verlag Berlin Heidelberg.
• Nowaczewska W., Łapicka U., Cieślik A., Biecek P. 2017. The relationship of cranial, orbital and nasal cavity size with the morphology of the supraorbital region in modern Homo sapiens. Anthropol. Anz. J. Biol. Clin. Anthropol. 74/3 247–262 doi: 10.1127/anthranz/2017/0729
• Żarski M., Nadachowski A., Urbanowski M., Socha P., Kenig K., Marcinkowski B., Krzemińska E., Stefaniak K., Nowaczewska W., Marciszak A., 2017. Stratigraphy and palaeoenvironment of Stajnia Cave (southern Poland) with regard to habitation of the site by Neanderthals Geo log i cal Quar terly, 61,  350–369 DOI: http://dx.doi.org/10.7306/gq.1355.
• Kubicka A. M., Nowaczewska W., Balzeau A., Piontek J., 2018. Bilateral asymmetry of the humerus in Neandertals, Australian aborigines and medieval humans. American Journal of Physical Anthropology, 167, 46-60. https://doi.org/10.1002/ajpa.23601
• Drupka B, Wysocka J, Nowaczewska W, Klippel–Feil syndrome with associated cervical rib in a human skeleton from Wągrowiec (Poland, 14th–17th centuries) 2019. Int J Osteoarchaeol. 29, 174–180. https://doi.org/ 10.1002/oa.2726.
• Nowaczewska W, Binkowski M, Kubicka AM, Piontek J, Balzeau A. 2019. Neandertal-like traits visible in the internal structure of nonsupranuchal fossae of some recent Homo sapiens: The problem of their identification in hominins and phylogenetic implications. PLoS ONE 14(3): e0213687. https://doi.org/10.1371/journal. pone.0213687.

• Stolarek I., Handschuh L., Juras A., Nowaczewska W., Kóčka-Krenz H., Michalowski A., Piontek J., Kozłowski P., Figlerowicz M. 2019. Goth migration included changes in the matrilineal genetic structure of the central-east European population. Scientific Reports Vol 9, Article number: 6737 (2019). https://doi.org/10.1038/s41598-019-43183-w.

 

Recenzja książki

• The Human Ecology (Napoleon Wolański, Polish Scientific Publishing, Warsaw, 2006)
• Collegium Antropologicum – vol 33, 3/2009, s 985 – 987.

 

Udział w konferencjach:

2005

• Nowaczewska W., Hałuszko A.:„Pochówek neandertalczyka”. Tanatos: Problemy współczesnej tanatologii (Konferencja- Szklarska Poręba);
• Hałuszko A., Nowaczewska W.: „Zróżnicowanie darów grobowych kultury łużyckiej” Tanatos: Problemy współczesnej tanatologii (Konferencja- Szklarska Poręba);
• Nowaczewska W.: „Zagadnienie starości a problem „oceny„ wieku kopalnych homininów”. Funeralia Lednickie „Starość wiek spełnienia” (Lednogóra);
• Nowaczewska W.: Problem definicji i oceny występowania occipital bunning. Przegląd Antropologiczny, suplement 4, s. 78. XL Konferencja PTA (Poznań);

2006

• Nowaczewska W.: “Is the occipital bunning one of the evidences for continuity between Neanderthals and early modern Europeans?” In: Von Koenigswald W., Litt T., 150 Years of Neanderthal Discoveries. Early Europeans-Continuity and Discontinuity. Terra Nostra, Bonn, p.127. „150 Years of Neanderthal Discoveries (Bonn)”.

2007

• Nowaczewska W.: „Osobliwość morfologiczna ciała ludzkiego”. Doświadczane, opisane, symboliczne – ciało w kulturowych dyskursach  (Konferencja – Pokrzywna).

2009

• Nowaczewska W.: „Szeroka podstawa czaszki człowieka współczesnego jako cecha związana z adaptacją do chłodnego klimatu”. Anthropological Review 2009. Suppl. 6 (2009), s. 83
• XLII Ogólnopolska Konferencja Naukowa Polskiego Towarzystwa Antropologicznego – Łódź.

2010

• Nowaczewska W., Dąbrowski P. :  „New evidence of subvertical grooves in hominin teeth from Stajnia Cave (Poland)” 17th Congress of the European Anthropological Association Poznań, Poland, Biological, Social and Cultural Dimensions of Human Health.
• Dąbrowski P., Nowaczewska W.: “Non-occlusal defects on the permanent neandertal molar from the Stajnia Cave in the northern part of Polish Jura.”17th Congress of the European Anthropological Association Poznań, Poland, Biological, Social and Cultural Dimensions of Human Health.
• Dąbrowski P., Nowaczewska W.: “The Neanderthal permanent molar from Stajnia Cave (Poland) as an example of an hypothetical knocked –out tooth with an interproximal groove and the problem of the aetiology of this lesion.” European Human Behaviour & Evolution Association Wrocław.

2011

• Dąbrowski P., Nowaczewska W.: „Nieokluzyjne mikro i makrourazy na stałym zębie trzonowym Homo neanderthalensis z Jaskini Stajnia w Jurze Krakowsko-Częstochowskiej”. Anthropological Review, Suplement 7, str – 34. XLIII Ogólnopolska Konferencja Naukowa PTA, Wrocław.
• Nowaczewska W.: „Badanie zależności między stopniem wykształcenia masywności okolicy nadoczodołowej czaszek człowieka współczesnego a wybranymi cechami budowy łuski kości czołowej, kształtu neurocranium i aparatu mastykacyjnego”. Anthropological Review, Suplement 7, str – 82. XLIII Ogólnopolska Konferencja Naukowa PTA , Wrocław.

2012

• Dąbrowski P., Nowaczewska W.: „Neanderthal permanent molars from Stajnia Cave, Poland.” 18th Congress of European Anthropological Association. Ankara.
• Dąbrowski P., Nowaczewska W.: „The identification of a carious lesion in a Neanderthal permanent molar from the Stajnia Cave, Polish Jura.” – ”European Middle Palaeolithic during MIS 8 – MIS 3” Wolbrom.

2013

• Nowaczewska W., Dąbrowski P.: „Problematyka neandertalskości stałych trzonowców – na przykładzie górnego stałego trzonowca dziecka z jaskini Stajnia” XLIV Ogólnopolska Konferencja Naukowa Polskiego Towarzystwa Antropologicznego, Warszawa, s. 80-81
• Nowaczewska W., Łukasz K.: ”Zagadnienie zróżnicowania masywności okolicy nadoczodołowej współczesnego Homo sapiens.” XLIV Ogólnopolska Konferencja Naukowa Polskiego Towarzystwa Antropologicznego, Warszawa, s. 81-82.
• Nowaczewska W., Kuźmiński Ł.: ”The degree of glabella and supraorbital ridge expression – the meaning for phylogenetic study.” European Society for the study of Human Evolution (ESHE) 3rd Annual Meeting, Vienna, Austria. Proceedings of the European Society for the study of Human Evolution 2, p 163.

 

Popularyzacja nauki:

2007 Udział w programach telewizyjnych:

7 odcinków – (dla TVK – współpraca z red. Piotrem Kasprzyckim) dotyczących antropogenezy – tytuł programu: „Tajemnice Muzeów – Muzeum Człowieka”.

Tutuły poszczególnych odcinków: Australopiteki; Homo habilis; Homo erectus; Neandertalczyk; Kromaniończyk; Człowiek współczesny; Rozwój osobniczy człowieka kopalnego.

 

Dolnośląski Festiwal Nauki:

2002 Nowaczewska W.: „Intencjonalne deformacje czaszek ludzkich” – wykład (prezentacja multimedialna);

2003 Nowaczewska W.: „Neandertalczyk nasz kuzyn czy przodek?” wykład (prezentacja multimedialna);

2004 Nowaczewska W.: „Australijscy Aborygenii – relikty przeszłości?” – wykład (prezentacja multimedialna);

2005 Nowaczewska W.: „Karły i giganci a ewolucja człowieka” – wykład (prezentacja multimedialna);

2010 Nowaczewska W., Dąbrowski P., Socha P., Stefaniak K., Burdukiewicz J dyskusja panelowa: „Zęby plejstoceńskich homininów z Jaskini Stajnia”;

2010 Nowaczewska W.: „Neandertalczycy” – wykład (prezentacja multimedialna);

2013 Nowaczewska W.: Tajemnice naszej ewolucji – dlaczego staliśmy się delikatniej zbudowani w porównaniu z naszymi przodkami? – wykład (prezentacja multimedialna);

2013 Nowaczewska W.: Tajemnice naszej ewolucji – dlaczego jesteśmy dwunożni i nasze mózgi są wyjątkowo duże? – wykład (prezentacja multimedialna);

 

Opiekun koła naukowego „KOSTKA”

 

2010 Nowaczewska W.: Zdaniem eksperta / z dr Wiolettą Nowaczewską – adiunktem w Katedrze Antropologii Uniwersytetu Wrocławskiego rozm. Michał Cetnarowski Archeologia Żywa. – 2010, nr 1, s. 25

2010 Spotkanie Wroclawskiego Oddziału Polskiego Towarzystwa Antropologicznego

wykład: „Zęby plejstoceńskich homininów z Jaskini Stajnia” (współreferujący Paweł Dąbrowski)

2010 Konferencja antropologiczna „Antropologia wczoraj, dziś i jutro” zorganizowana z inicjatywy Studenckiego Koła Naukowego Antropologów „Kostka”, działającego przy Katedrze Antropologii Uniwersytetu Wrocławskiego. referat – współreferujący  Dąbrowski P „Zęby plejstoceńskich homininów z Jaskini Stajnia”.

2010 – Uniwersystet Dzieci – wykład – Nowaczewska W., Dąbrowski P.: „Afryka – kolebka istot ludzkich”.

2011 Sesja naukowa Zakładu Antropologii PAN we Wrocławiu. Wykład: „Zagadnienie zróżnicowania morfologii kości potylicznej reprezentantów rodzaju Homo – ze szczególnym uwzględnieniem człowieka współczesnego”.

2011 Udział w spotkaniu naukowym w roli osoby prowadzącego sesję i dyskusję (na zaproszenie – Prof. Romana Słowińskiego) Organizator: Polska Akademia Nauk Oddział w Poznaniu oraz Wydział Teologiczny UAM Sesja naukowa z cyklu „Dwugłos Nauki – Człowiek – istota nieznana?”

2010 i 2013 – udział w konferencjach prasowych z udziałem Rektora Uniwersytetu Wrocławskiego związanych z odkryciem neandertalskich zębów w Jaskini Stajnia.

 

Zainteresowania naukowe:

1. Ewolucja człowieka (szczególnie zagadnienie powstania naszego gatunku – modele ewolucji Homo sapiens).
2. Zmienność morfologiczna kopalnych form ludzkich i człowieka współczesnego.
3. Problem homologii i rozwoju wybranych struktur czaszki np. occipital bunning, suprainiac fossa, wału potylicznego i wału nadoczodołowego.
4. Badanie zależności między wybranymi cechami (metrycznymi i niemetrycznymi) czaszki człowieka współczesnego – wzorce anatomicznej zmienności człowieka współczesnego).
5. Zagadnienie definicji i identyfikacji gatunków homininów w kopalnym materiale kostnym.
6. Czynniki wpływające na morfologię ciała ludzkiego (np. wpływ klimatu – temperatury na kształt czaszki).
7. Paleopatologie – schorzenia populacji pradziejowych.
8. Wyznaczniki stresów fizjologicznych obserwowane na kościach.

 

Dydaktyka 2021 rok:

• wykład – Antropologia fizyczna;
• wykład – Antropogeneza;
• wykład – Współczesne metody badań w paleoantropologii;
• wykład – Zarys współczesnych metod badań w paleoantropologii;
• wykład – Osteologia wieku rozwojowego;
• wykład – Kontrowersje wokół ewolucji Homo sapiens;
• Ćwiczenia: dla dwóch  grup – Antropogeneza